Dionysos: Yok Edilmez Yaşamın Arketip İmgesi

Hiçbir Yunan tanrısı, Eski Yunan dünyası sınırları içindeki Yunanistan ve İtalya topraklarında bulunan eserlerde ve doğal hayatta Dionysos kadar geniş bir biçimde yer almaz. Mitsel ve imgesel düzeyde, düşsel tecrübede ve ritüel uygulamada Eski Yunanlar yok edilemez yaşamın anlamına, bir başka ifadeyle Dionysos’un özüne tamamen hâkimdiler. Bu çalışmada tanınmış mit uzmanı ve tarihçi Carl Kerenyi, Dionysos kültünün tarihsel boyutunu Minos kültüründe ortaya çıkışından itibaren irdeler ve Roma İmparatorluğu zamanında kozmopolit bir nitelik kazanıp bir geç antikçağ dinine dönüşümüne tanıklık etmemizi sağlar.

Eski Yunan uygarlığının zengin edebiyat, mitoloji ve arkeoloji malzemelerinden yararlanan Kerenyi, mitsel öğenin birleştirici niteliğinin daima altını çizerek Dionysos dinini ortaya koyar. Çalışmanın içinde Attika ve diğer bölgelerdeki kadınların gizem kültleri, Delfi’daki mistik ayin alanı, Atina’da düzenlenen Büyük Dionysia şenlikleriyle ilgili bilgiler de yer alır. Önce Atina sonra da tüm eski Yunan halkının tragedyayı ve onun ayrılmaz parçası Dionysos’u kabul edip benimsemeleri tüm kültür tarihinin en büyük mucizesi olarak görülür. Tragedya ve komedya, Dionysos dininin ritüellerinden olgunlaşıp gelişerek tüm insanlığa mal olmuş olgular olarak kabul edilmekte, Dionysos dini ise Avrupa dinler tarihinde başlı başına bir bölüm teşkil etmektedir.